پیرامون استعدادهای شهرستان

پیرامون استعدادهای شهرستان کمیجان

*   الف)مقدمه:

در برنامه ریزی منطقه ای بر خلاف بخشی که از ویژگیهای آن ارتفاع بیشتر هرم نسبت به قاعده و فرآیندهای اجرائی به صورت عمودی جریان می یابند و فرآیند برنامه ریزی گرایشی به تمرکز دارد و امکانات و تأسیسات بیشتر در نواحی معدود متمرکز می گردد در برنامه های بخشی هرم برنامه ریزی از قاعده ی پهن تری برخورداربوده و فرآیندها در جهت عمودی و افقی به  صورت  متناسب جریان می یابند  و لذا  با توجه به استعدادها و قابلیت مناطق برنامه ریزی و تصمیم گرفته می شود باید در نظر داشت که در این راستا تمهیدات لازم برای هماهنگی منطقه با جوانب و سایر مناطق بطور روشن تعریف گردد.توجه به قابلیتهای مناطق در برنامه ریزی منطقه ای اهمیت می یابد و شناخت پتانسیلها باید بر مبنای اصولی و عملی صورت بگیرد تا حتی الامکان بیشتر قابلیتها را شناسائی نموده و توانمندیهای مکتوم و از قلم افتاده به حداقل ممکن برسد و قابلیتها در زمره ی نقاط قوت در مقابل نقاط ضعف به عنوان عوامل درونی پروژه محاسبه می گردد.

*   ب)موقعیت کلی:

شهرستان کمیجان مشتمل بر 67 روستای دارای سکنه می باشد که جمعیتی بالغ بر 55663 نفر را در خود جای داده است که از این میزان جمعیت 20900 نفر جمعیت شهری و 34763 نفر جمعیت روستائی می باشند مساحت شهرستان 1790 کیلومتر مربع بوده که در ناحیه شمال غربی استان مرکزی قرار دارد٬ این شهرستان از شمال به شهرستان ساوه، از جنوب به شهرستان اراک٬ از شرق به شهرستان تفرش و از غرب به شهرستان همدان محدود می گردد.

مرکز شهرستان از چهار مرکز جمعیتی اطراف (همدان- اراک- ساوه- ملایر) به میزان مساوی 95 کیلومتر فاصله دارد.

قرار گرفتن مرکز شهرستان در محل تلاقی چهار محور اصلی اراک- کمیجان٬همدان- کمیجان٬کمیجان- سلفچگان (از مسیر آشتیان) و کمیجان- اراک (از مسیر خنداب)٬سهولت دسترسی به روستاهای تابعه و مناطق اطراف را به مرکزیت شهرستان فراهم آورده است که از قدیم الایام به عنوان مرکز اداری٬ سیاسی و تجاری با حوزه نفوذ وسیع در منطقه مطرح بوده است.

*    ج)وضع موجودبخش کشاورزی در سطح شهرستان

1-ج) وضعیت کشاورزی :

با توجه به جمعیت 55663 نفر ی که شغل غالب جمعیت شهرستان علی الخصوص جوانان روستائی وشهری٬ کشاورزی و دامپروری بوده٬ وجود آب و هوای مساعد منطقه با متوسط بارندگی سالیانه 280 میلی متر شرایط را برای کشت انواع محصولات کشاورزی و نگهداری و پرورش دام و طیور و آبزیان فراهم نموده است.

شهرستان شامل دو بخش مرکزی و میلاجرد بوده که در هرکدام از این بخشها یک مرکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی (میلاجرد و خنجین) به صورت فعال و رسمی مستقر میباشد که مرکز میلاجرد شامل دو دهستان میلاجرد و خسروبیگ و مرکز خنجین شامل دهستان خنجین می باشد و دهستان اسفندان جزء بخش مرکزی و تحت نظر مرکز ترویج و خدمات حومه مدیریت شهرستان می باشند.

وسعت مراتع شهرستان 103000 هکتار٬ اراضی قابل کشت آن 69440 هکتار٬ وسعت کویر و بیابان آن 30 هکتار می باشد از این مقدار اراضی قابل کشت٬اراضی آبی شامل 26345 هکتار و اراضی دیم شامل 36995 هکتار می باشند٬ سطح زیر کشت محصولات زراعی منطقه 37570 هکتار و سطح زیر کشت محصولات باغی 1230 هکتار می باشد.

از محصولات شاخص منطقه گندم با تولید 45276 تن٬یونجه و شبدر با تولید 23389تن٬ گوشت قرمز با تولید 3850 ٬جو با تولید 5214 تن و انگور با تولید 9500 تن می باشند.

شهرستان کمیجان با 53/5٪مساحت٬ 4٪جمعیت٬ 43/10٪بهره برداران کشاورزان٬ 28/9٪ اراضی قابل کشت٬ 84/9٪ تولید گندم٬ 4٪ تولید جو٬ 10٪ تولید لوبیا٬ 1/13٪ تولید گوشت قرمز٬ 73/7٪ تولید انگور استان را به خود اختصاص داده است که همه شاخصهای اقتصادی فوق حکایت از برخورداری شهرستان از جایگاه و رتبه ممتاز در تولید فراورده های پروتئینی و زراعی به میزان بیش از 2 برابر سهم جمعیتی شهرستان داشته به طوری که بعضی از روستاهای شهرستان از جمله سلیم آباد به عنوان قطب تولید گوشت قرمز در صنعت دامداری استان مطرح می باشد.

شاخصهای فوق نوید از آینده روشن وتحقق سریع اهداف توسعه وایجاد فرصتهای استثنایی در عرصه اشتغال ,افزایش تولید وکاهش مهاجرت روستاییان با همسو شدن توسعهء بخش صنعت و بخش کشاورزی میدهد.

Ö    2- ج) وضعیت دامداری منطقه

تعداد دام سبک منطقه  189130  رﺃس و تعداد دام سنگین منطقه 31457  رأس و تعداد طیور منطقه 150000  قطعه می باشد.

شهرستان دارای 36 واحد دام و طیور صنعتی و 26 مزرعه پرورش  و تولید 5/187 تن معادل 12 درصد ماهی استان و 520 کندوی زنبور عسل می باشد و جمع تولیدات محصولات دامی و آبزیان 7500 تن در سال می باشد.

Ö    3- ج) وضعیت ادوات کشاورزی منطقه :

تراکتور:  845 دستگاه              کمباین: 23 دستگاه                       گاوآهن: 826 دستگاه

دیسک: 275 دستگاه                بذرپاش: 141دستگاه                     سمپاش: 381دستگاه                    دروگر:77دستگاه                    خرمنکوب:164دستگاه

Ö    4- ج) صنایع و تعاونیها و تشکلهای بخش کشاورزی :

تعداد یک واحد تولید ادوات کشاورزی و یک واحد تولید کنسانتره دامی و تعداد 6 شرکت تعاونی و4 اتحادیه و تشکلهای کشاورزی در حال فعالیت می باشند.

*    د)استعدادو توانمندیهای بخش کشاورزی شهرستان:

ý  1-د) اقلیم٬آب و خاک شرایط ویژه و منحصر به فردی را با دارا بودن شیب مناسب زمین و کوهپایه ای بودن قسمتی و قرار گرفتن کوه وفس (قلنجه) در منتهی الیه شمالی فراهم نموده که در ناحیه شمالی منطقه حدود 300 نوع محصول زراعی سالیانه و دائمی قابل کشت می باشد که به عنوان مثال محصولات زراعی شامل: گندم ٬ جو ٬ ذرت ٬ گوجه فرنگی ٬ خیار ٬گردو٬ هندوانه٬ خربزه٬ طالبی ٬پیاز٬ سیب زمینی٬شاه دانه٬ کنجد ٬ شبدر٬ یونجه٬ آفتابگردان٬ کلزا٬ پنبه ٬ نخود٬ لوبیا٬ عدس٬ گاو دانه٬ کرچک٬ قره کره ٬ جعفری٬ تره ٬تربچه٬ شاهی٬ بادنجان٬ شنبلیله٬ریحان٬ نعنا ٬چغندر٬ هویج و.... محصولات دائمی از قبیل دهها نوع انگور٬ زردآلو٬آلوزرد٬ آلوسیاه٬ آلبالو٬گیلاس٬انواع سیب٬گردو٬ بادام٬ فندق٬گلابی٬ قیسی ٬گوجه سبز٬ درختان غیرمثمر مانند صنوبر٬ سپیدار٬ زبان گنجشک٬ بید و......

ý  2-د) ذخایر ژنتیکی منحصر از قبیل انواع سیب و گردو و سایر میوه جات و انواع گیاهان داروئی و گونه بسیار مرغوب درختان صنوبر و سپیدار که از لحاظ کیفیت چوب به لحاظ شرایط آب و هوائی از مرغوب ترین نوع موجود می باشد که طرح ترویج کشت این گونه درختان برای تولید چوب می تواند در جهت ایجاد اشتغال و درآمد مورد توجه قرار می گیرد.

ý  3-د) استعداد گیاهان داروئی منطقه با دهها گونه و ترویج و کشت انواع محصولات گلخانه ای میتواند به عنوان ظرفیت خالی اشتغال و تولید مطرح گردد.

ý  4-د) این شهرستان به عنوان دامداری و تولیدات دامی از جمله 13.8 درصد تولید گوشت قرمز استان و سهم قابل ملاحظه در تولید شیر استان می باشد و به طوری که روستای سلیم آباد از جمله نقاط مطرح درپروار بندی گوساله در استان محسوب می گردد.

ý   5-د)معدن سنگ آهک و سایر معادن شهرستان از زمینه های دیگر افزایش و تولید و ایجاد اشتغال در استان می باشد.

ý  6-د) اصلاح و بهبود کیفیت اراضی کشاورزی شهرستان با ایجاد اصلاحات لازم در کیفیت اراضی از جمله جمع آوری سنگ و کف شکنی و تسطیح  اراضی بابهائی را در توسعه و کاهش بیکاری خواهد گشود.

ý  7-د) شمالی ترین منطقه استان بعد از ساوه ظرفیت بالای اشتغال با احداث جاده وفس- آقچه قلعه علاوه بر توسعه و محرومیت زدائی از منطقه به عنوان رمز توسعه شهرستان و مناطق شمالی

غربی استان ازجمله بخش نوبران و بخش خنداب رابه دنبال خواهد داشت واین محورارتباطی با کوتاه نمودن فاصله شهرستان و مناطق مجاور به میزان حدود150 کیلومتر فرصت قابل توجهی را در جذب سرمایه ها و احداث واحدهای صنعتی و نهایتا توسعه سریع شهرستان را در پی خواهد داشت.

ý  8-د) شعاع دسترسی مناسب (درونی و بیرونی) از دیگر قابلیتهای شهرستان می باشد بطوری که مساحت شبه دایره ای منطقه امکان دسترسی روستاهای منطقه را از چهار سو به مرکز شهرستان تسهیل نموده که این امر ریشه در مرکزیت اداری 75 ساله و مرکزیت تجاری آن دارد و عملکرد برون حوزه ای مرکز شهرستان به لحاظ واقع شدن در محل تقاطع محورهای اراک- کمیجان٬ همدان- کمیجان٬ کمیجان- اراک (از مسیر خنداب) و کمیجان- آشتیان (از مسیر فراهان) با فاصله 90 کیلومتری از چهار مرکز جمعیتی اطراف : اراک ٬ همدان ٬ ساوه و ملایر از استعدادهای قابل توجه شهرستان بشمار می رود.

ý  9-د) همگرائی قومی و فرهنگی با گویش یکسان ترکی در سطح شهرستان و حتی با روستاهای چهار منطقه مجاور از جمله بخش فراهان٬ شراء٬ بخش نوبران و بخش قهاوند همدان حوزه ی نفوذ وسیعتر از حوزه ی تقسیمات سیاسی و اداری را برای مرکز شهرستان فراهم نموده است.

ý  10-د) برخورداری از تاریخ دور دراز و سابقه فرهنگی از جمله احداث یکی از سه دبستان در سطح محدوده ی استان فعلی در سال 1307  که منشأ پرورشی استعداد و دهها هزار تحصیلکرده گردید از یک طرف و در گذشته های دور نیز با پرورش شاعر عارف فرزانه و فخرالدین عراقی که لسان الغیب حافظ خود را مرید او میداند (غزلیات عراقیست سرود حافظ...) حکایت از سابقه وریشهء  فرهنگی شهرستان دارد و مدرسه علمیه میرزا اصغر رجیل، آتشکده فردغان و بازار دهها قلعه با چند صد سال سابقه ووجود تپه های باستانی حکایت از استعداد تاریخی داشته که متأسفانه بی توجهی وعدم شناخت به این آثارملی منجر به تخریب و یا محو کامل نقاط روشنی از تاریخ تمدن ملی این سر زمین گردیده است.

ý  11-د) وجود حدود 2500  هکتار باغ انگور و انواع درختان مثمربعنوان کلکسیون گونه های دست نخورده در سطح شهرستان ضمن ضرورت اجرای طرح اصلاح و بهبود باغات, ارتقاء کیفیت فرآوری و ایجاد صنایع جنبی را در راستای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال و افزایش تولید اجتناب ناپذیر می نماید.

ý  12-د) قرار گرفتن شهرستان در ناحیه شمالی استان و مجاورت با ساوه و تهران-قطب مصرف واشتغال کشور- با ارتقاء ارتباط جاده ای از طریق احداث جاده وفس- آقچه قلعه زمینه جلب و جذب سرمایه گذاری و احداث واحدهای صنعتی را به موازات اجرای طرحهای توسعه و بهبود کشاورزی پیش از پیش ضروری می سازد.

ý13-د)مشارکت وهمیاری یکپارچه مردم مرکز شهرستان در امور عمومی وعام المنفعه از قبیل:تاسیس و اداره شهردار کمیجان و تامین مالی آن توسط مردم بمدت 5سال(1360-1355),احداث اولین دبیرستان با سرمایه شخصی در استان توسط فرد خیری از اهالی کمیجان با نام دبیرستان رشیدی در سال 1354,مشارکت وپیگیری مستمر مردمی در بر خورداری از شبکه بر ق,مخابرات ویا بر خورداری از روشنایی بر ق واحداث کارخانه برق از سال 1342 از مواردی است اگر همسویی وهماهنگی بخش عمومی نیز چاشنی و مکمل آن میشد در  این منطقه نشانی از محرومیت نمی ماند متاسفانه بخش دولتی بطور کامل از این قابلیت و استعداد مثبت واتحاد ویکپارچگی وروحیه مشارکت مثال زدنی مردم کمیجان بهره چندانی در جهت توسعه نبرده است.  

*      ه) مشکلات و محدودیت های بخش کشاورزی در شهرستان کمیجان:

{  1-ه)کمبود نیروی فنی و کارشناس متخصص و منابع مالی تخصصی برای ایجاد عرصه وسیع اشتغال با مدرن و اقتصادی نمودن سطح باغات شهرستان به میزان حدود 2500 هکتار و تسطیح و کف شکنی اراضی زراعی

{    2-ه) منفی بودن بیلان آب زیر زمینی و اسیدی شدن بعضی از مناطق

{  3-ه) کمبود انبار برای نگهداری محصولات زراعی و نهادهای لازم و نداشتن انبار و سیبلوی مناسب برای خرید تضمینی گندم با توجه به تولید حدود40 هزار تن گندم سالانه

{    4-ه) کمبود  ماشین  آلات  برداشت  محصولات  و افزایش  ضایعات  به  علت  مستهلک  بودن کمباینهای مهاجر

{    5-ه)-نوسان شدید قیمت محصولات کشاورزی و دامپروری و پرداخت با تاخیر خریدهای تضمینی

{  6-ه)-وجود موانع جهت بهره مندی کشاورزان از

 تسهیلات بانکی در جهت ایجاد تحول در تولید و اشتغال

 بخش کشاورزان بدلیل نداشتن سند مالکیت و وثیقه

 معتبر

{  7-ه) بالا بودن متوسط سنی و پائین بودن سواد بهربرداران و کشاورزان و عدم وجود انگیزه در جوانان جهت فعالیت در بخش کشاورزی به علت نیاز به سرمایه گذاری زیاد و نبودن منابع کافی تسهیلات بانکی و وجود ضریب ریسک بالا

{    8-ه)نبودن صنایع تبدیلی در زمینه فرآورده های دامی و کشاورزی جهت فرآوری تولیدات و ایجاد اشتغال برای جوانان

{  9-ه) محدودیت شدید اختیارات مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان و کارشناسان در اجرای طرحهای متناسب با استعداد و نیاز شهرستان

{    10-ه) کمبود اعتبارات عمرانی و تسهیلات به نسبت نیاز شهرستان

{    11-ه) نبود مراکز آموزش عالی- علمی کاربردی در

 رشته های کشاورزی با توجه به کشاورزی بودن شهرستان

                                                                                 باتشکر

 احمد آزادنیا  22/4/1386