آداب و رسوم کمیجان

آداب و رسوم  و بازیهای محلی شهرستان کمیجان:

مقدمه:

      بجز پژوهش علمی و گرانمایه "کمیجان سر زمین تاتها ومادها"اثر پژوهشگر و اندیشمند گرامی آقای دکتر محمد عارف با موضوع انسان شناسی نمایش ،پیرامون آداب و سوم وبازیهای محلی جاری و گذشته کمیجان علیرغم گستردگی و تنوع آن ،مطالب مدونی در این زمینه وجود ندارد،لذا بر آن شدم که سرفصلی در این مورد باز نموده و با همیاری همشهریان عزیز شهرستان کمیجان فهرستی تهیه ،تا درصورت نیاز مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد.از طرفی نیز باید اذعان داشت که این آداب و سنن از دید مردم عادی که قبلا با آنها زندگی کرده اند، شاید اموری پیش پا افتاده و کم ازرش باشد ،حال آنکه از نگاه یک متخصص پژوهشگر علوم اجتماعی و هنر پدیده و هنجارهای بسیار مهم و باارزش باشد.لذا بدین منظور است که بازسازی، درج و انعکاس چند رسانه ای(multi media) آنها بر اهل قلم امری ضروری و اجتناب نا پذیر میباشد.

      اصولا در مطالعات مربوط به علوم اجتماعی جوامع  بطور اعم و آداب و رسوم وسنتها ی آن بطور اخص ،پزوهشگر  برای دست یافتن به موارد زیاد و پربار وبعبارتی به گنجینه  متنوع و گرانبها ،بهتر است به سکونتگاهها بزرگتر مراجعه نماید چرا اینکه مراکزی که دارای بعد جمعیتی و خانوار زیادی هستند نشان دهنده قدمت تاریخی بیشتر نسبت به بقیه روستاهابوده و از طرفی بدلیل وسعت جمعیتی  دارای تنوع و گونه های متعددی از آداب و رسوم هستند.

لذا در اینگونه سکونتگاهها به هنجارهای اجتماعی از قبیل مشارکت و همیاری بیشتری برخورد میکنیم بطور مثال علاوه بر سنتهای متروک و منسوخ شده، در دهه های اخیربه نمونه هایی از پتانسیل مشارکت عمومی در کمیحان به شرح دیل برخورد میکنیم:

الف)  -  آداب و رسوم دهه های اخیر(فراموش شده-در حال حاضر اجرا نمیشود):

-ناخن گیری:موقع گرفتن ناخن نوزاد برای اولین بار در یک دست او سکه پولی قرار میدادند و شروع به گرفتن ناخن او میکردند و برنامه ناخن گیری در حالت معمول نیز بدین صورت بود که قبل از رفتن به حمام، مردم ناخن خود را حتما در روز روشن میگرفتند و ناخن گرفته شده را به پاشنه(گیجین)در حانه میریحتند و این عبارت را سه بار تکرار میکردنند:خیر گل شر گد(خیر بیا ، شر برو) و اعتقاد داشتند که از محل  ناخنهای ریخته شده(پاشنه در)درخت گل محمدی  سبز کرده وتیغ های گل موقع آخرالزمان از ورود دجال به آن  خانه جلوگیری میکند  

- مراسم مربوط به بند آمدن آب قنوات:تنها منبع تامین آب  یعنی  قنات در زندگی مناطق روستایی دارای اهمیت شایان توجهی بودبطوریکه اب مورد نیاز برای  شرب ،نظافت  مردم،شرب دام و زراعت از طریق آن تامین میشد ودر صورتی که اشکال و خللی در جاری شدن آب قنات بروز میکزد زندگی مردم از روال خارج میشد.

     گاهی بر اثر جاری شدن سیل وریزش آن از طریق میله چاهها به کوره و افتادن پشته(ریزش آوار از طاق و سقف کوره) موجب بند امد آب قنات وایجاد سد خطرناک در کوره میگردید که مقنی های ماهر نیز برای باز کردن آب وحشت میکردند که داخل کوره قنات بروند،در این مواقع از طرف اهالی گوسفندی را برای امامزاده و یا به سید جلبل القدر مورد اعتقاد نذر میکردند و آن سید با جمع مردم در دهنه قنات حاضر میشدند و سید دعا میکرد و حاضران آمین میگفتند و یکدفعه قنات باز میشد وآب با خروش جاری میشد.

            یاد آور میشوم که قنوات:کمیجان-آب بزرگ،سراب،نیلی جرد،ظهیر آباد،حسن آباد،علی قلی بیگ،ناصر آباد،خالق آباد،وزیرآباد،محمدآباد،قاسم آباد،قنات بزرک انار ،قنات پایین انار تا دهه اخیر جریان داشته اند که طول کوره تعدادی بیش ازپانزده کیلومتربا دبی قریب به 50لیتر در ثانیه بود  که در حال حاضر خشک گردیده اند.تکنولوژی قنات وشناسایی منبع اب زیر زمینی و محاسبه طول و شیب درهزاران سال قبل بدون وجود وسایل الکترونیکی و نقشه و دوربین یکی از عجایب است،نکته قابل توجه دیگر اینست که تعداد 14رشته قنات کمیجان ازسمت کوه قلنجه(شمال) به سمت جنوب در جهت شیب زمین در امتداد هم  بگونه ای حفاری و احداث شده اند که حوزه دشت زیر دست یک قنات محدوده مادر چاه و منبع تامین آب رشته قنات دیگری است  .

        متاسفانه تا کنون مطالعه و اقدامی در جهت مستند سازی و تدوین مشخصات در قالب مکتوب در زمینه قنوات و نکات فنی آن صورت نگرفته که امید است این اقدام توسط افراد جوان و با انرژی و دانشجویان بومی در قالب طرح تحقیقی  انجام شود.

رسم جار برای لایروبی قنوات،جوی کشاورزی،انهار فصلی

-رسم مربوط به خواستگاری کردن:

-رسم عروسی

-شب یلدا

-عید نوروز

-رسومات مربوط به زن زائو:

-رسم مربوط به اولین استحمام نوراد:

-رسم جار همسایه ها برای اسپار باغ و درو و کوبیدن گندم

-جار برای رفتن به کوه (وفس-قلنجه)در روز اول تابستان قبل از شروع درو(جو)

-جار برای شروع درو

-جار برای جمع آوری محصول انگور از باعات

-جار برای چرانیدن غلوفه و برگها بعد از جمع آوری انگور

ب)-آداب و رسوم فعلی-جاری (که در حال حاضر اجرا میشود):

ج)-بازیهای محلی قدیم:

زنگ زنگ(لک لک):

هفت سنگ:

آقاج آقاج

قایم باشک بازی: