ضرورت مبارزه بیولوژیک

تنها ٦٨ صدم در صد از زمین های زراعی ایران تحت پوشش کشت بیولوژیک است
مسئولان به ضرورت استفاده از مبارزه بیولوژیک با آفات گیاهی بی توجهند. دکتر مسعود تجریشی، مدیر دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف در گفت وگو با خراسان ضمن بیان این مطلب اظهار داشت: ٣٠٠ نوع ماده و ترکیب شیمیایی خطرناک و سرطان زا در اثر استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی به چرخه غذایی وارد می شود. اما به گفته دکتر حسن عسگری، رئیس بخش مبارزه بیولوژیک موسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی، تنها ١٠٥ هزار هکتار یا ٦٨/٠ درصد از مساحت زمین های زراعی ایران تحت پوشش کشت بیولوژیک قرار دارد. در سال ٨٥، تنها یک میلیارد تومان از یارانه سموم صرف خرید عوامل بیولوژیک توسط سازمان حفظ نباتات شده است که با توجه به پرداخت سالانه ٨٠٠ میلیارد تومان یارانه برای کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات، رقم بسیار ناچیزی است (به عبارتی فقط یک هشتصدم یارانه سموم صرف خرید عوامل بیولوژیک شده است) وی می افزاید: دولت باید بخشی از یارانه سموم را به تحقیقات در زمینه کنترل بیولوژیک اختصاص دهد که متاسفانه کوچک ترین اقدامی در این زمینه نشده است. دکتر جاسب ساعدی رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز متذکر می شود که مجلس، مخالف پرداخت یارانه به سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی است. دکتر مسعود تجریشی مدیر دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفت وگو با خراسان می گوید: تنها ٩/١ درصد از کل زمین های زراعی ایران تحت پوشش کشت ارگانیک قرار دارد. این در حالی است که طبق تحقیقات علمی ٦٠ درصد از سموم دفع آفات، ٩٠ درصد از قارچ کش ها و ٣٠ درصد از حشره کش ها سرطان زاست.دکتر میرکی مدیر گروه محیط زیست وزارت جهاد کشاورزی نیز با اشاره به سرطان زایی و بیماری زایی بقایای کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات در میوه جات و سبزیجات، می گوید: شواهد علمی حاکی از آن است که این ترکیبات با نشستن روی ژن ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. این در حالی است که وزارت بهداشت، جهاد کشاورزی و محیط زیست هر یک در این مورد تقصیر را به گردن دیگری می اندازند.دکتر حسن عسگری، رئیس بخش مبارزه بیولوژیک موسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی، در مورد کنترل بیولوژیک آفات و بیماری های گیاهی می گوید: کنترل بیولوژیک استفاده از عوامل طبیعی و موجودات زنده برای کنترل یک موجود دیگر است که این مسئله در طبیعت به طور خودکار انجام می شود ولی زمانی که هجوم یک آفت یا موجود زنده باعث وارد آمدن خسارت به محصولات کشاورزی شود، می توان با استفاده کاربردی از روش کنترل بیولوژیک و بهره گیری از عوامل طبیعی، آفت را کاهش داد. اما متاسفانه با عرضه سموم دفع آفات و مشاهده تاثیر سریع آن بر از بین بردن آفات و بیماری ها، کشاورزان به استفاده از آن ترغیب شده اند.به گفته دکتر عسگری، استفاده از سموم دفع آفات ضررهای بسیاری دارد که ایجاد مسمومیت برای افرادی که با آن کار می کنند، از آن جمله است. همچنین با ورود این ترکیبات به طبیعت و محصول، باقی مانده آن وارد چرخه غذایی انسان می شود و عوارض سوئی مانند سرطان را در درازمدت ایجاد می کند. در حالی که عوامل کنترل کننده بیولوژیک هیچ یک از این عوارض را ندارد و به صورت اختصاصی روی یک موجود خاص عمل می کند؛ از جمله این عوامل می توان به پارازیت ها، انگل ها، شکارگرها و میکروب ها اشاره کرد که قادر به کنترل بیماری ها و آفات خاصی است. با این حال چون کشاورزان تاثیر سریع آن را نمی بینند، متاسفانه اعتقادی به استفاده از این عوامل بیولوژیک ندارند. در دنیا از حدود ١٠٠ سال پیش با تولید انبوه، کلونی سازی و رهاسازی دشمنان طبیعی آفات گیاهی، مبارزه بیولوژیک را شروع کرده اند، به طوری که در برخی کشورها دیگر اثری از این آفات دیده نمی شود. مدیر بخش کنترل بیولوژیک موسسه آفات و بیماری های گیاهی می گوید: کاربرد عوامل بیولوژیک نیازمند برنامه ریزی ویژه ای است. در این زمینه علاوه بر انجام تحقیقات وسیع، باید اطلاع رسانی و فرهنگ سازی شود تا کشاورزان باور کنند که این روش پربازده و بدون خطر است و مهم تر این که دولت باید در گام اول محصولات استراتژیک را هدف قرار دهد و برای مبارزه با آفات نباتی از روش کنترل بیولوژیک استفاده کند، یا با اتخاذ راهکارهایی، کشاورزان را به استفاده از این روش ترغیب و تشویق کند.محققان ایرانی در حال حاضر علاوه بر شناسایی دشمنان طبیعی آفات، به فناوری تولید و کلونی سازی این موجودات نیز دست یافته اند؛ در سال ٨٥ نیز حدود ٨٠ هزار هکتار از شالیزارهای شمال کشور برای مبارزه با کرم ساقه خوار تحت پوشش زنبور تریکوگراما به عنوان پارازیتوئید تخم آفت قرار گرفت.باید مسئولان به اهمیت این مسئله پی ببرند که سرمایه گذاری برای تحقیقات در این زمینه بازده زیاد و صرفه جویی ارزی بسیار بالایی به همراه خواهد داشت. چون ما فناوری ساخت سم نداریم و در این زمینه وابستگی شدیدی به خارج داریم. علاوه بر این دولت برای این سموم یارانه پرداخت می کند و در نتیجه استفاده بی رویه از آن ها باعث آلودگی محیط زیست و به مخاطره افتادن سلامت جامعه می شود. در حالی که محققان ما به فناوری تولید انبوه عوامل بیولوژیک دست یافته اند و در صورت سرمایه گذاری دولت، می توانند به سرعت به اهداف مورد نظر برسند.در روز جهانی غذا معاون امور بین الملل و توسعه همکاری های بین المللی وزارت جهاد کشاورزی گفت: حدود ٦٥/١٥ میلیون هکتار، معادل ٦/٩ درصد از مساحت کشور ایران، در سال های اخیر به کشت محصولات زراعی و باغی اختصاص یافته است.دکتر عسگری می گوید: این در حالی است که در سال ٨٥ سازمان حفظ نباتات تنها حدود ١٠٥ هزار هکتار از زمین های زراعی را تحت پوشش کنترل بیولوژیک قرار داد (تقریبا ٦٨/٠ درصد کل زمین های زیر کشت ایران).
دکتر عسگری یادآور می شود: دولت برای اولین بار در سال جاری، ٢٤ میلیارد تومان از یارانه سموم و کود شیمیایی را کاهش داد که بخش اندکی از آن حدود یک میلیارد تومان صرف خرید عوامل بیولوژیک برای مبارزه با آفات و بیماری های گیاهی شده است. این کار در راستای بند «ب» ماده ٦١ قانون برنامه ٥ ساله چهارم صورت گرفت که در آن تصریح شده است: به منظور جلوگیری از افزایش مصرف سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی باید با اتخاذ روش هایی، موجبات استفاده بیشتر از کود کمپوست و مبارزه بیولوژیک به تدریج فراهم شود. ولی واقعیت این است که باید بخشی از یارانه سموم به تحقیقات در زمینه مبارزه بیولوژیک اختصاص داده شود که متاسفانه این حوزه همچنان مورد بی مهری قرار دارد.دکتر مسعود تجریشی، مدیر دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفت وگو با خراسان با اشاره به روش کشت ارگانیک به عنوان جایگزینی مناسب برای سموم کشاورزی و کودهای شیمیایی می گوید: در کشت ارگانیک از سم و کود شیمیایی استفاده نمی شود و به جای آن از کودهای طبیعی و آلی و نیز مبارزه بیولوژیک با آفات (استفاده از دشمنان طبیعی برای از بین بردن آفات و بیماری ها) بهره گرفته می شود. به گفته تجریشی، فقط ٣٠٠ هزار هکتار (حدود ٩/١ درصد) از زمین های کشاورزی ما تحت پوشش کشت ارگانیک است. (مساحت کل زمین های زیر کشت در ایران بالغ بر ٦٥/١٥ میلیون هکتار است)کودهای بیولوژیک با استفاده از میکروارگانیسم های مفید خاک تولید می شود. در کشاورزی معمولی از بیش از ٣٠٠ ترکیب شیمیایی خطرناک و مصنوعی مانند آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمیایی برای کنترل آفات و حشرات و حاصلخیزی خاک استفاده می شود که بقایای این مواد پس از ورود به بدن می تواند موجب بروز مشکلات متعددی از جمله نقایص مادرزادی، تولد نوزاد با وزن کم، سقط جنین، بلوغ زودرس یا دیرس، یائسگی پیش رس، تغییر در رفتار جنسی، کاهش تعداد اسپرم، کاهش باروری، تغییر در سرعت متابولیسم، اختلال در سیستم غدد داخلی، ضعف عضلانی، کاهش حافظه، آسیب به سیستم عصبی و مغز، کاهش کارآیی سیستم ایمنی بدن و بروز انواع سرطان ها شود.دکتر میری، مدیر گروه محیط زیست وزارت جهاد کشاورزی، نیز می گوید: براساس ماده ٨٢ آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات باید باقی مانده سموم روی محصولات کشاورزی مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد و در صورت بالا بودن میزان آن بیش از حد مجاز، محصولات معدوم شود که تاکنون این ماده قانونی اجرایی نشده است.متاسفانه نهادهای اجرایی از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کنند و هرکدام تقصیر را به گردن دیگری می اندازند. محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت هر یک دیگری را مسئول قلمداد می کنند و این در حالی است که سلامت جامعه به طور جدی به مخاطره افتاده است.وی همچنین می افزاید: حتی سموم دفع آفاتی که استفاده از آن ها در سطح جهان ممنوع شده، هنوز در انبارهای وزارت جهاد کشاورزی باقی مانده و امحا نشده است. از سوی دیگر متاسفانه ورود قاچاق کودها و سموم دفع آفات فاقد استاندارد نیز به وفور به کشور انجام می شود.دکتر جاسب ساعدی رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز با اشاره به استفاده خودسرانه و بی رویه از سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی توسط کشاورزان و عوارض آن بر محیط زیست و سلامت جامعه می گوید: کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات باید زیر نظر مهندسان کشاورزی استفاده و از سوی دیگر یارانه ها نیز هدفمند شود.مجلس به هیچ عنوان موافق دادن یارانه به کود شیمیایی و سموم دفع آفات نیست.وی می افزاید: در رابطه با هدفمند شدن یارانه ها می بایست برنامه ای تدوین و تا اردیبهشت ماه گذشته به مجلس ارائه می شد که وزارت کشاورزی آن را تدوین کرد ولی متاسفانه دولت هنوز آن را به تصویب نرسانده است تا در مجلس مورد بررسی قرار گیرد. با این کار دادن یارانه به کود و سموم دفع آفات نیز هدفمند می شود. از سوی دیگر هم زمان با این کار باید به کشاورزان آموزش و آگاهی لازم و کافی در زمینه مبارزه بیولوژیک و استفاده از کودهای آلی، طبیعی و ارگانیک داده شود.