آیین سوگواری سرور و سالار شهیدان در شهرستان کمیجان - سر زمین نایب الحکومه ها

مقدمه:

قرار داشتن مرکز شهرستان در نقطه تلاقی دو جاده اصلی منطقه و مناطق همجوار که سهولت دسترسی    و عبور مسافران را از  مسیرهای میان بربین شهر های :همدان،قم،اراک،ساوه وملایر موجب گردیده ،از قدیم الایام منجر به شکل گیری 

  مرکزیت تجاری و سیاسی و اداری در شهرستان کمیجان  و رونق آن گردیده است  .

درگذر زمان  نیز به موازات پیشرفتها و توسعه در حوزه های اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی ،هنری وسیاسی عرصه های: ،سنن و آداب و رسوم این شهرستان نیز درمنطقه بینابینی تمدنهای باستان دستخوش تغییرات پیشرفت و توسعه و تنوع  از دیدگاه متخصصان و اندیشمندان ومتفکران گردیده و بعنوان حوزه های بکر تحقیق و پژوهش در خورتوجه شایان محافل آکادمیک  می باشد.

بر این اساس عزاداری حضرت ابا عبدا..الحسین (ع) با ویژگیهای خاص این منطقه  و روستاها از جمله :وفس،چهرقان ،فریس آباد،آمره،اسفندان ،سمقاور ،محمودآباد ،یساول،چلبی،خسروبیگ،خمارباغی،کلوان و سایر روستاها و شهرهای میلاجرد و کمیجان برگزار میگردد.

 بعنوان گزیده و نمونه بارز  در مرکز شهرستان که تا دو سه دهه  نخست  قرن 13 شمسی از کانونهای مطرح استقرار نایب الحکومه های عصر قاجار محسوت میشد برگزاری آیینهای سوگواری شهادت امام حسین(ع)با عظمت و شکوه و نظم خاص و قابل تاملی برگزار میشد:

1-آماده سازی و سیاهپوش کردن مساجد و تکایا و نصب پرچمهای مشگی  و تامین وسایل و ادوات عزاداری از قبیل : طبل ،سنج،زنجیر،لباس تعزیه و پیراهن مشکی هییتها ،علم و کتل وآمادگی و تمرین نوحه خوانها و تعزیه خوانها       و تدارک و تامین   اسب تعزیه (خانوادههایی نذر پرورش و نگهداری اسب تعزیه  داشتند) از اقدامات اولیه  ورود به ماه محرم محسوت می شد.

1-   از اول  تا پنجم دسته جات مساجد  هشت  گانه محلات:جامع،کهنه قلعه ،قلعه،سراب،خیابان،کهنه مسجد، حصار بالا ،علی قلی بیگ  بطور شبانه بعد از روضه به نوحه خوانی و سینه زنی  می پرداختندکه غالبا نوحه ها به زبان ترکی محلی و گاهی هم فارسی بیان میشد.

2-   بعد از شب پنجم هر شب هیئتها بعد از دم گرفتن و همخوانی متون نوحه ها با علم و طبل و سنج ار مسجد محل حرکت کرده با نوحه خوانی تا مسجد مسیر به همه مساجد دیگر مراجعه و در هرکدام یک نوحه سینه زنی و یک نوحه زنجیر زنی  خواند و بدین صورت عزاداری میشود ودر بدو ورود به هر مسجد هیئت میهمان با خواندن عبارت:"عزای شاه جهان ماتمیان السلام " وارد میشوند و موقع خروج  نیزعبارت:"ای اهل عزا خدا نگهدار"و میزبان نیز با گفتن:"سینه زنان شه دین خوش آمدید ،خوش آمدید آز آنها بدرقه میکنند.

3-   سه روز قبل از روز عاشورا عصرها در دو محله گل ایچه(مسجد جامع) و محله سراب عصرها مراسم تعزیه خوانی برگزار میشود و بعد ازآن هیئتها در کوچه و برزن حرکت میکنند و مردم قربانیهای نذری گوسفند و گوساله را زیر پای عزاداران ذبح و نذورات دیگر  از قبیل شربت و شیرینی و فتیر و میوه جات  را توزیع میکنند.که این نذورات در روز عاشورا و تاسوعا به اوج خود میرسند .

4-   در سه روز آخر دهه با آمدن همشهریان مقیم شهرهای سراسر کشور و میهمانان جمعیت ده هزار نفری کمیجان بیش از سه برابر میشود در همه محله ها بساط ناهار و شام و صبحانه و حلیم نذزی  برپاست و از همه پذیرایی میشود و از قدیم سنت است که  مدیون کرده اند کسی را که در این ایام در منزل اجاق روشن کند ،همه میهمان سفره و خوان گسترده امام حسین هستند.

5-   در صبح روز عاشورا هیئتها  از مسجد محل با علم و کتل وعلامت و خواندن شعر :"امروز عاشوراست یا عید قربان است کرب وبلا یکسر از خون گلستان است "حرکت میکنند واز اطراف  وارد خیابان اصلی میشوند ودر حال حاضر از محله قلعه و مسجد جامع و سراب میگذرند و بعداز ناهار در دو محل ذکر شده به تماشای تعزیه میپردازند،در گذشته ها این هیئتها پس از ورود به خیابان اصلی از قلعه عابدین خان،قلعه دکتر لقمانی و قلعه عاصم السلطنه نیز میگذشتند و مسیر حرکت طوری تنظیم گردیده بود که قلعه ها نیزاز نقاط اصلی مسیر محسوب میشد و عزاداران از لایلا ی درختان سربه فلک کشیده و درختان بیدمشک و کنار نهر پرآب میگذشتند و توسط  خادمین خانها قربانیهای زیادی ذبح و توسط خانواده خانها به نوحه خوانها انعام داده میشد.عزاداریهای روز عاشورا در آن روزگار معمولا به  صورت دسته های سینه زنی بود که دسته ای متنی را میخواند و دسته مقابل جواب میداد:"اهل حرم بیایید بدانید که یاوری ندارم  چه سازم ای خدا زظلم کوفیان" دسته دیگر جواب میداد:"دست علمدار از جفا شد جدا چه سازم ای خدا زظلم کوفیان" و یا"چون ماه بنی هاشم بر شط فرات آمد گویی که مگر خضر است بر آب حیات آمد " برداشت کفی از آب تا آنکه بیاشامد جاری زدو چشمانش خون چون قطرات آمد "دسته ها پس از طی مسیر قلعه ها یکی یکی به مقابل مسجد جامع میرسیدند  و در آن میان دسته نمادین و کفن پوش و شمشیر بدست قمه زنها که حلقه واردر یک دست شمشیر و با یکدست دامن پیراهن فرد مقابل را گرفته  با زمزمه متن "اگر کشتند چرا آبش ندادند کفن بر جسم صد چاکش نکردند "توجه حاضران را جلب میکرد و اطرافیان را تحت تاثیر قرار میداد.

6-   شب شام قریبان همه دستجات در تاریکی و بدون چراغ روشنایی و با علم و پرچم خوابیده به سان شبهای قبل به مساجد دکر شده میروند و مراسم خاص شب شام غریبان را انجام میدهند.

7-   آنچه ذکر شد خلاصه و چکیده ای از دریای آیین عزاداری محرم در مرکز شهرستان بود که برای مستند سازی و به تصویر کشدن کامل آن نیاز به تجهیزات و منابع مالی و حمایت و اقدام دستگاههای متولی میباشد.  نویسنده:احمد آزادنیا 15/12/1400 شمسی